Godziny ponadwymiarowe nauczycieli. Czy przysługuje wypłata za przerwę świąteczną

W wystąpieniu pokontrolnym skierowanym do wójta gminy Nowy Dwór, Regionalna Izba Obrachunkowa w Białymstoku zakwestionowała wypłatę nauczycielom wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe, które zgodnie z planem zajęć przypadałyby za dni przerwy świątecznej. Według Izby za ten okres wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe się nie należy.

„Wypłata wynagrodzenia za niezrealizowane w okresie przerw świątecznych godziny ponadwymiarowe nie ma umocowania w obowiązującym porządku prawnym” – wskazano w wystąpieniu pokontrolnym. „Jeżeli w okresie przerwy świątecznej określonej przepisami prawa szkoła nie organizuje zajęć a nauczyciel ich nie realizuje, to nie może wystąpić sytuacja gotowości nauczyciela do wykonania pracy, która w związku z nieodbyciem się zajęć uzasadniałaby wypłacenie wynagrodzenia za niezrealizowane godziny ponadwymiarowe” – dodano.

RIO przywołała orzecznictwo Sądu Najwyższego, który w uchwale z dnia 24 marca 1987 r. (sygn. akt III PZP 3/87 OSNCP 1987, z. 11, poz. 165) wskazał, że podstawowym warunkiem uznania za usprawiedliwione nieodbycie przez nauczyciela zajęć w godzinach ponadwymiarowych jest jego gotowość do odbycia tych zajęć. Natomiast na nauczyciela nie nakłada się obowiązku gotowości do wykonania zajęć w godzinach ponadwymiarowych w takich dniach, w których zgodnie z prawem zajęcia te nie odbywają się w szkole. Również w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 29 marca 1989 r. (III PZP 53/88) wskazano, iż brak jest przepisów rangi ustawowej, które gwarantowałyby nauczycielom zatrudnionym w szkołach prawo do wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe, których nie wypracowali ze względu na to, iż w danym tygodniu przypadają dni wolne od zajęć wynikające z wiosennej przerwy świątecznej.

Jak wskazała RIO, zgodnie z art. 80 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz. U. z 2023 r. poz. 1465, ze zm.), wynagrodzenie przysługuje za pracę wykonaną, a za czas niewykonywania pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia tylko wówczas, gdy przepisy prawa pracy tak stanowią. Natomiast w myśl art. 81 k.p. pracownikowi przysługuje wynagrodzenie za czas niewykonywania pracy, jeżeli był gotów do jej wykonywania, a doznał przeszkód z przyczyn dotyczących pracodawcy. 

„Brak jest zatem podstaw dla twierdzenia, że w okresie przerwy świątecznej w realizacji zajęć, ustalonej odgórnie przepisami prawa powszechnie obowiązującego (rozporządzeniem w sprawie organizacji roku szkolnego) nauczyciel pozostawał w gotowości do wykonywania pracy, bowiem w okresie jej trwania nie są realizowane zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze, a co za tym idzie nie zaistniała realna możliwość do świadczenia pracy. Nie można więc przyjąć, że nauczyciel mógł wyrażać gotowość do świadczenia pracy a niemożność jej wykonania spowodowana została przez pracodawcę” – wyjaśniła RIO.

Zgodnie z rozporządzeniem  Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 sierpnia 2017 r. w sprawie organizacji roku szkolnego (Dz. U. z 2023 r. poz. 1211), w szkołach zimowa przerwa świąteczna trwa od dnia 23 grudnia do dnia 31 grudnia lub od dnia 22 grudnia do dnia 31 grudnia, jeżeli dzień 22 grudnia wypada w poniedziałek. Oznacza to, że dni te są z mocy prawa wolne od zajęć. 

mr/