Dlaczego jajo jest symbolem Wielkanocy?

Najważniejszym atrybutem Wielkanocy i podstawowym produktem święconym w Wielką Sobotę jest oczywiście jajko. To również ozdoba świątecznego stołu, podarunek oraz rekwizyt świątecznych zabaw. Dlaczego jest tak ważne?

Wielkanoc to najważniejsze i najstarsze święto chrześcijańskie obchodzone na pamiątkę zmartwychwstania Jezusa Chrystusa, ale na tę religijną symbolikę nakłada się dodatkowo naturalny rytm natury. Po zimie zmartwychwstaje, wraz z nachodzącą wiosną, również przyroda - jak pisał poeta i powieściopisarz Wiktor Gomulicki „budzą się z letargu ciała i zwyciężają śmierć duchy”.

Jako początek świata

Jajo to przede wszystkim symbol początku i narodzin świata. To bardzo stare wierzenie obecne już w starożytnych mitach indyjskich, w których świat powstawał z jednego, olbrzymiego jaja. W podobny początek wierzyli starożytni Rzymianie, Chińczycy, Peruwiańczycy i Indonezyjczycy. W jednym z podań ukraińskich można przeczytać jak dawnymi czasy, gdy ziemia była pusta, Bóg zesłał na ziemię koguta, aby ją ożywił. Kogut zniósł jajko, z którego wypłynęło 7 rzek, te zrosiły doliny, wszystko pokryło się zielonością, ożywiło kwiatami i napełniło owocami.

Jako lekarstwo dla ciała i ducha

Oprócz tego, że jajo symbolizowało początek nadawano mu też znaczenie oczyszczające.
W starożytnej medycynie było zalecane jako lekarstwo, ale oczyszczenie miało też znaczenie metaforyczne. Zawarta w jaju energia, związana z początkiem nowego życia, stanowiła siłę przeciwdziałającą złym duchom. Dlatego jajo używane było w starożytnym kulcie umarłych jako tzw. coena novemdialis, czyli uczta dziewiątego dnia zamykająca okres żałoby.

Powszechnym zwyczajem było też wkładanie jaj do trumny, co miało oczyścić nieboszczyka z nieprawości. Jajka spożywano również po pogrzebie, co symbolizowało zmartwychwstanie po śmierci, oczyszczenie i ochronę przed złymi mocami. Podobny cel miało zawieszanie skorup jaj pod sufitem – ochronę przed nieczystymi siłami i pomoc w osiągnięciu bogactwa.

Moc oczyszczającą jajka wzmagało kościelne poświęcenie w Wielką Sobotę. Poświęcone jaja dzieli się i uroczyście częstuje nimi najbliższych w czasie śniadania wielkanocnego na pomyślność, zdrowie i błogosławieństwo Boże.

Jako energia i witalność

Jajko wielkanocne to dodatkowo symbol siły oczyszczającej, broniącej żywych przed powracającymi w tym czasie na ziemię złymi duchami. To metafora błyskawicy i słońca, a zatem odżywczych sił przyrody i jako takie nazywane było błyszczącym, złotym lub czerwonym. O witalności i radości życia przypominają też jajka zdobione. To bardzo stara tradycja – w okolicach Opola, Wrocławia i Międzyrzecza archeolodzy wykopali pisanki datowane na ok. X wiek.

- Pisanki wielkanocne pełniły od zawsze funkcję daru – mówi Tomasz Jokiel z Ferm Drobiu Jokiel. - Rodzice i chrzestni obdarowywali nimi dzieci,  dawano je też żebrakom z intencją modlitwy za duszę zmarłych, a dziewczyny ofiarowywały pisanki chłopcom śpiewając pieśń miłosną.

Malowane jajka dzielimy na kraszanki (barwione na jeden kolor), pisanki (malowane i ozdabiane wzorami pisanymi woskiem o różnych barwach), drapanki (jaja malowane na jeden kolor z wzorem wydrapanym ostrym narzędziem) oraz oklejanki (na skorupkę nakleja się płatki kwiatów, skrawki kolorowego papieru czy tkaniny).

Symboliczne znaczenie mają tez kolory jaj. I tak czerwony to kolor krwi, przywołujący biologiczny wymiar ludzkiego istnienia oraz witalność i moce rozrodcze, kojarzy się też z małżeństwem i prokreacją. Żółty to kolor zaświatów, utożsamiany z wartościami niebiańskimi, solarnymi. Z kolei wszelkie motywy roślinne, gałązki, drzewka czy znaki solarne mają znaczenie kosmogeniczne i manifestują rolę jaja w symbolicznym przywracaniu życia.