Prawo pracy. Co się zmieniło w 2025 r.

Staż pracy 

Od 1 stycznia pracownicy jednostek samorządu terytorialnego będą mogli ponownie przeliczyć staż pracy. Oznacza to możliwość uzyskania prawa do dłuższego urlopu wypoczynkowego, nagrody jubileuszowej czy dodatków za wieloletnią pracę. 

Zgodnie z opublikowaną we październiku nowelizacją Kodeksu pracy do stażu pracy będzie można wliczyć inne okresy aktywności zawodowej niż zatrudnienie wynikające ze stosunku pracy. Chodzi m.in. o: okres wykonywania przez osobę fizyczną umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, wykonywania umowy agencyjnej lub prowadzenia działalności gospodarczej. 

W przypadku nakładania się okresów wykonywania pracy na podstawie różnych form działalności lub stosunku pracy do okresu zatrudnienia wliczany będzie okres najkorzystniejszy dla pracownika. 

Zgodnie z ustawą, pracownik będzie miął dwa lata na udokumentowanie nowego stażu pracy. Uprawnienia pracownicze wynikające z ponownego przeliczenia stażu pracy będą obowiązywały od momentu wejścia w życie nowych przepisów. 

Niedyskryminujące ogłoszenia o pracę 

W Wigilię weszły w życie przepisy nakładające na pracodawców nowe obowiązki dotyczące rekrutacji na wolne stanowiska. Zgodnie z nowymi przepisami Kodeksu pracy ogłoszenia o naborze na stanowisko oraz nazwy stanowisk muszą być neutralne pod względem płci, a proces rekrutacyjny powinien przebiegać w sposób niedyskryminujący. 

Jak wyjaśniła Państwowa Inspekcja Pracy nowe przepisy będą miały zastosowanie również w przypadku pracodawców samorządowych, niezależnie od tego czy będzie prowadzony nabór wewnętrzny czy ogłoszenie o pracę będzie otwarte dla wszystkich potencjalnych kandydatów. Także w przypadku, gdy przepis rangi ustawowej lub rozporządzenia posługuje się np. rodzajem męskim, w ogłoszeniu o naborze pracodawca powinien zastosować nazwę stanowiska neutralną płciowo.

Jawność wynagrodzeń 

Obowiązujące od 24 grudnia regulacje obejmują też przepisy dotyczące jawności wynagrodzeń. Zgodnie z Kodeksem pracy pracodawca ma obowiązek poinformować osobę ubiegającą się o zatrudnienie na danym stanowisku o wysokości wynagrodzenia i wszystkich jego składników lub jego przedziale opartym na obiektywnych, neutralnych kryteriach, w szczególności pod względem płci. W przypadku, gdy pracodawca jest objęty układem zbiorowym pracy lub obowiązuje u niego regulamin wynagradzania, informacja przekazywana osobom ubiegającym się o pracę powinna zawierać również postanowienia układu zbiorowego pracy lub regulaminu wynagradzania w tym zakresie.

W przypadku pracodawców samorządowych osoba ubiegająca się o stanowisko musi otrzymać informacje o wszystkich składnikach wynagrodzenia, do których potencjalny pracownik będzie uprawniony z mocy ustawy. Chodzi m.in. o poinformowanie o przysługującym dodatku za wieloletnią pracę i nagrodzie jubileuszowej, których wysokość i zasady przyznawania zostały określone w odrębnych przepisach.

Nowe uprawnienia rodzicielskie

W marcu 2025 r. weszły w życie przepisy dotyczące ochrony przed zwolnieniem oraz urlopów uzupełniających dla rodziców dzieci przedwcześnie urodzonych.

Jak wskazano w znowelizowanych przepisach,  pracownica albo pracownik – ojciec wychowujący dziecko ma prawo bezpośrednio po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego do uzupełniającego urlopu macierzyńskiego w wymiarze zależnym od momentu urodzenia dziecka oraz jego masy urodzeniowej.

W przypadku urodzenia dziecka przed ukończeniem 28. tygodnia ciąży lub z masą urodzeniową nie większą niż 1000 g przysługuje urlop uzupełniający w wymiarze tygodnia za każdy tydzień pobytu dziecka w szpitalu do upływu 15. tygodnia po porodzie. Na dziecko urodzone po ukończeniu 28. tygodnia ciąży i przed ukończeniem 37. tygodnia ciąży i z masą urodzeniową dziecka większą niż 1000 g urlop uzupełniający wynosi tydzień za każdy tydzień pobytu dziecka w szpitalu do upływu 8. tygodnia po porodzie. Tydzień uzupełniającego urlopu macierzyńskiego za każdy tydzień pobytu dziecka w szpitalu w okresie od 5. dnia do upływu 8. tygodnia po porodzie będzie przysługiwał w przypadku dziecka urodzonego po ukończeniu 37. tygodnia ciąży i jego pobytu w szpitalu, pod warunkiem że pobyt dziecka w szpitalu po porodzie będzie wynosił co najmniej 2 kolejne dni, przy czym pierwszy z tych dni będzie przypadał w okresie od 5. do 28. dnia po porodzie.

Na mocy wprowadzonych przepisów, w okresie ciąży oraz w okresie urlopu macierzyńskiego, a także od dnia złożenia przez pracownicę lub pracownika wniosku o udzielenie urlopu macierzyńskiego albo jego części, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego obowiązuje ochrona przez zwolnieniem.

Pilotaż skróconego czasu pracy

W sierpniu 2025 r. Ministerstwo Rodziny Pracy i Polityki Społecznej ogłosiło pilotaż „Skrócony czas pracy - to się dzieje!”, do którego mogli aplikować wszyscy pracodawcy, w tym jednostki samorządu terytorialnego. Testowanie skróconego czasu pracy w ramach rozwiązań zaproponowanych przez pracodawców rozpocznie się 1 stycznia 2026 r. i potrwa 12 miesiecy.

W programie bierze udział ponad 30 jednostek samorządu terytorialnego. W ramach pilotażu testowane będą różne formy skracania czasu pracy m.in. zmniejszenie liczby godzin pracy w ciągu dnia, czterodniowy tydzień pracy oraz dodatkowy wymiar urlopu wypoczynkowego. 

Podsumowanie pilotażu i wnioski zostaną przedstawione w pierwszej połowie 2027 r. 

Układy zbiorowe na nowych zasadach

13 grudnia weszła w życie ustawa o układach zbiorowych pracy i porozumieniach zbiorowych, która wdraża dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie adekwatnych wynagrodzeń minimalnych. Dokument reguluje m.in.. zasady zawierania układów zbiorowych przez pracowników jednostek samorządu terytorialnego.

Zgodnie z ustawą, zawarcie układu zbiorowego pracy dla pracowników zatrudnionych w państwowych i samorządowych jednostkach sektora finansów publicznych może nastąpić wyłącznie w ramach środków finansowych będących w ich dyspozycji. Z możliwości zawierania układów zbiorowych wyłączeni są m.in. pracownicy samorządowi zatrudnieni na podstawie wyboru i powołania w: urzędach marszałkowskich, starostwach powiatowych, urzędach gminy, biurach związków jednostek samorządu terytorialnego, biurach jednostek administracyjnych jednostek samorządu terytorialnego oraz ich odpowiednikach.

Przepisy o układach zbiorowych zawartych w nowej ustawie dotyczą również nauczycieli, z zastrzeżeniem, że zawieranie układów zbiorowych dla tej grupy pracowników nie może powodować dodatkowych skutków finansowych dla budżetu państwa.

Zgodnie z nowymi przepisami, układ zbiorowy pracy może określać sprawy nieuregulowane w przepisach prawa pracy w sposób bezwzględnie obowiązujący i może dotyczyć: wymiaru i norm czasu pracy, systemów i rozkładów czasu pracy, pracy w godzinach nadliczbowych, wymiaru urlopu wypoczynkowego, warunków wynagradzania, organizacji pracy, bezpieczeństwa i higieny pracy, w tym zagrożeń psychospołecznych, podnoszenia kwalifikacji zawodowych i urlopów szkoleniowych oraz tworzenia zakładowego funduszu świadczeń socjalnych.

Wolna wigilia

Od 2025 r w katalogu dni wolnych od pracy jest również 24 grudnia czyli Wigilia Bożego Narodzenia. 

Zgodnie z Kodeksem pracy, jeśli dzień ustawowo wolny od pracy czyli np. Wigilia przypadnie w sobotę, pracownik zyskuje dodatkowy dzień wolny w innym dniu ustalonym z pracodawcą. Jeśli wypada w niedzielę, pracodawca nie ma obowiązku udzielenia pracownikowi dodatkowego dnia wolnego.

W sumie od 2025 r. obowiązuje 14 dni wolnych od pracy. Wolne są również niedziele.

mr/